Ayakta Uyutan Hastalık: Narkolepsi

Samed YAŞAR
8 Ara 2024
3 dakikada okunur

Günlük yaşantınızda hiç beklemediğiniz anda uyuyakaldığınızı hayal edebiliyor musunuz? Belki bir sınavın ortasında belki bir konferansta belki de bir partide… Her ne kadar isteğimiz dışında uyuklamak ve buna engel olamamak bizlere korkutucu gelse de azımsanamayacak kadar çok insanın hayatlarını bu şekilde sürdürmeye devam ettiğini biliyor muydunuz? Hadi bu uyku hastalığını biraz daha yakından tanıyalım.

Narkolepsi Nedir?

Halk arasında uyku hastalığı olarak da bilinen narkolepsi; gündüzleri aşırı uyku hali ve ani uyku atakları ile kendini gösteren nörolojik yani sinir sistemi ile alakalı bir hastalık olarak karşımıza çıkıyor. Narkolepsi kronik bir hastalık olmakla beraber bazı durumlarda fark edilmesi de güç olabiliyor.

Hayatı böylesine zorlaştıran bir hastalığın sizde oldukça merak uyandırdığını tahmin edebiliyorum. Benim de narkolepsiyi duyduğumda aklımda birçok soru belirdi ve sorduğum ilk soru tedavisinin olup olmadığıydı. Sizin de merak ettiğinizi düşünerek bu soruyu hemen cevaplamak istiyorum; maalesef narkolepsinin bilinen net bir tedavisi bulunmuyor.

Açıkçası bunu öğrenmem hastalığın sürecine dair beni daha da meraklandırmıştı. O halde bu hastalar hayatlarında ne gibi değişiklikler yaparak günlük hayata adapte oluyorlardı? Gelin bu soruyu ve sizin de kafanızdaki soruları cevaplandırmak adına narkolepsiden biraz daha bahsedeyim.

Narkolepsi Tipleri

Öncelikle narkolepsi 2 temel tipten oluşuyor. Bunlar:

Narkolepsi Tip 1 (katapleksili narkolepsi)
Narkolepsi Tip 2

Narkolepsi Tip 1 ve Narkolepsi Tip 2’nin ayrıldığı nokta ne derseniz, katapleksi görülüp görülmemesidir. Narkolepsi Tip 1’de katapleksi görülürken Narkolepsi Tip 2’de katapleksi gözlenmiyor.

Burada bir parantez açarak katapleksinin beklenmedik ve geçici kas kontrolü kaybı olarak tanımlandığını belirtmek istiyorum. Bu kas kontrolü kaybının özellikle çocuklarda diğer nöbetlerle karıştırılması toplumda oldukça sık görülüyor. Bunun gibi bazı durumlar sebebiyle narkolepside geç veya yanlış tanıyla da sıkça karşılaşılabiliyor.

Narkolepsi Nedeni

Narkolepsinin nedeni doktorlar tarafından kesin olarak bilinmiyor. Ancak Tip 1 narkolepsisi olan bireylerde hipokretin denen ve bireyin beyninde uyanıklığı ve REM uykusunu düzenlemeye yardımcı olan önemli bir nörokimyasalın düşük seviyelerde olduğu görülüyor. Bu neden hipokretin ile narkolepsi arasında bir ilişki olabileceği düşünülüyor.

Bunun yanında kalıtımsal faktörler de narkolepsinin gelişiminde rol oynuyor ancak bir ebeveynin bu bozukluğu çocuğuna geçirmesi olasılığı %1 gibi düşük bir oranda seyrediyor. Bu oran her ne kadar düşük olsa da eğer bir bireyin ailesinde narkolepsi varsa, o bireyin narkolepsi geliştirmesi riskinin de 20 ila 40 kat daha yüksek olduğu gerçeğini unutmamak gerekiyor.

Narkolepsi Belirtileri

Geç veya yanlış tanı oranı kayda değer bir yükseklikte olan bu hastalığın belirtileri elbette önem arz ediyor. Narkolepsi belirtilerini aşağıdaki gibi sayabiliriz.

Olur olmaz yerlerde gelen uyku atakları
Sürekli hissedilen yorgunluk
Kol, bacak ya da gövdede kuvvet kaybı
Karabasan olarak bilinen uyku felci (REM uykusu bozukluğu)
Uykuya dalarken ya da uyanırken görülen halüsinasyon
Bakışlarda donukluk
Gündüz saatlerinde odaklanma ve uykulu olma sorunu

Narkolepsi Tanısı

Eğer yukarıdaki belirtileri gösteriyorsanız bir uzman doktora danışmanız en doğru karar olacaktır. Uzman doktorunuz tıbbi öykünüzü dinleyip fiziksel muayene yaptıktan sonra gerekli gördüğü takdirde bazı testler ve analizler uygulayacaktır. Bunlar şu şekildedir;

Uyku analizi
Polisomnografi (PSG)
Epworth uykululuk ölçeği
Çoklu uyku gecikme testi (MSLT)
Hipokretin (öreksin) seviyelerinin ölçülmesi (1)

Görsel 1

Narkolepsi Tedavisi

Narkolepsiyi belli bir seviyede tanıdıktan sonra tedavi yöntemlerinden de bahsetmek istiyorum. Yazının başlarında da belirttiğim üzere maalesef narkolepsinin bilinen net bir tedavisi bulunmamakta. Bu da hastanın hayatında bazı düzenlemeler yaparak hastalığın olumsuz etkilerini en az dereceye indirmeye yönelik bir tedavi seçeneği demek oluyor diyebiliriz. Bulunan tedavi seçeneklerine de bakacak olursak bunları aşağıdaki gibi listeleyebiliriz:

Alkol, kafein ve sigaradan uzak durmak
Egzersiz yapmak
Düzenli ve dengeli beslenmek
Gündüz şekerlemeleri planlamak
Düzenli uyumak
Psikolojik destek almak
Doktorunuzun belirtilerinize yönelik reçeteleyeceği çeşitli ilaçlar (çeşitli uyarıcılar ve antidepresanlar)

Dünyada çeşitli hastalıklar bulunuyor ve bu hastalıklara sahip insanlarla da çevremizde sürekli karşılaşıyoruz. Hastalıklar hakkında fikir sahibi olmamız ve bilinçlenmemiz hem bizim hayatlarımızda hem de o hastalığa sahip olan insanların hayatlarında olumlu değişikliklere neden oluyor. Bu nedenle bu yazımda çok sık karşılaşmadığımız ve pek bilinmediğini düşündüğüm bir hastalık olan narkolepsiden bahsetmek istedim. Umarım sizler için faydalı bir yazı olmuştur. Okuduğunuz için teşekkür ederim.

Samed Yaşar