EMDR Nedir?

Ülkü Nur Ateş
8 Ara 2024
4 dakikada okunur

EMDR, ‘Eye Movement Dezensitization and Reprocessing yani "Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden işleme" olarak isimlendirilen; birçok farklı terapi ekollerinden ögeleri içeren, farklı tanı almış durumlara özel standartlaşmış protokolleri bulunan, bütüncül bir terapi yöntemidir. EMDR terapisi, bireyi yaşamı boyunca rahatsız eden olumsuz düşüncelerini, olumsuz yaşam deneyimlerini, günlük yaşamda ortaya çıkan sorunlarını tedavi eden hasta-danışan merkezli terapi yaklaşımını esas alır.

EMDR uygulamasının amacı, kişinin olumsuz yaşantı ile ilgili bilgiyi hızlı bir şekilde işlemesini sağlamaktır. Travmatik olaylar sonucu yaşanabilen psikolojik problemlerin birçoğunda (uyku bozuklukları, flashbackler vb.) sorun, olumsuz olayın olmasından ziyâde bu olayla ilgili olumsuz duyguların işlenememesi ile ilgilidir. Danışan bireylerin travmatik yaşantılarını EMDR yardımıyla duygusal yönden sağlıklı olabilmeleri için tekrardan işlemelerine yardım etmek amacıyla kullanılan terapi yöntemidir.

Görsel 1

Temel Özellikleri

Güçlü bir psikoterapi yaklaşımıdır.
EMDR teorisinin alt yapısını Adaptif Bilgi İşleme Modeli oluşturur.
Sadece semptomlar ortadan kalkmaz kişilere yeni bakış açısı kazandırmayı da sağlar.
Genel olarak 8 aşamadan oluşmaktadır.

Hangi Durumlarda Uygulanabilir?

EMDR terapisi ile kaza, deprem, savaş, taciz, doğal afetler, şiddet veya çocukluk döneminde yaşanan üzücü olaylar gibi travmatik olayların üzerimizde bıraktığı kötü etkilerden kurtulabiliriz.
Duygusal sorunların yanı sıra, fobi, performans kaygısı, panik bozukluk, beden algısının bozukluğu, çocuklarda travma belirtileri, yas kronik ağrı ve başka sorunların tedavisinde kullanılan psikolojik bir yöntemdir.
EMDR terapisi ayrıca; aile çatışmaları, boşanma, okulda zorlayıcı olaylar gibi kriz yaşantılarında; kaygı bozuklukları ve fobilerde de etkili olmaktadır.
TSSB, psikojenik kusma, migren, depresyon, panik ataklar, mizofonia, premenstrüel sendromlar, kronik ağrı/fibromiyalji...

Görsel 2

EMDR’nin Evreleri

Birinci Evre, Öykü Alma ve Tedavi Planlama: Öykü alma, EMDR için hastanın hazırlığını değerlendirme, tedavi planı geliştirme ve EMDR tedavisi için uygun hedefler belirleme aşamasıdır.

İkinci Evre, Hazırlık: Bir hazırlama ve stabilizasyon evresidir. Terapötik ilişki kurmayı, ulaşılabilir beklentileri belirlemeyi, hastanın semptomları hakkında eğitilmesini içerir. Benlik gücü düşük, sosyal destekleri sınırlı, duygu ve davranışlarını kontrol etmekte zorlanan olgularda hazırlık aşamasına daha uzun bir zaman dilimi ayırır. Bu evrede hastaya kendi kendini yatıştırma teknikleri öğretilir.

Üçüncü Evre, Hazırlık: Travmatik anının işlenmesi başlar. Hedef anıyı temsil eden bir resim belirlenir. Hastadan bu resimle beraber gelen, onun hatırlattığı algılar, bilişler, duygu ve beden duyumları istenir. Hastadan, hedef anıyı düşündüğünde, “şu anda” kendiliğiyle ilgili nasıl bir bilişe sahip olduğunu belirlemesi istenir. Hastanın kendisi hakkındaki bilişi uyum sağlayıcı değildir (yetersizim, kendimi koruyamam, sevilmeyi hak eden biri değilim gibi). Ardından, hedef resme bakıldığında şu anda hangi olumlu inanca sahip olmayı arzu ettiği sorulur. “Başarabilirim, sevilmeye değer biriyim, artık güvendeyim” gibi daha işlevsel bir düşünce belirlenir. Bilişin geçerlilik ölçeği Shapiro’nun önerdiği, tek maddelik bir ölçektir; 1 =hiç inandırıcı değil ile 7=tam olarak inandırıcı arasında bir puanlama yapılır. Hastadan, hedef resme bakıldığında arzu edilen olumlu bilişi ne kadar inandırıcı, geçerli hissettiğini belirlemesi istenir. Olumlu bilişi belirlemek hem tedavi için ulaşılacak bir hedef oluşturur, hem de hedef travmatik anı ile düzeltici duygusal bilgi arasında daha başkangıçta ilişki kurarak bilgi işlemeyi kolaylaştırabilir. Hastanın hedef resmi belirlemesi ve onunla beraber gelen olumsuz bilişi tanımlaması, güçlü duygulanım uyandırır. Hasta “Öznel Rahatsızlık Birimi Ölçeği(SUD)” üzerinde rahatsızlığının düzeyini belirler. SUD ; 0 ile 10 arasında ( 0=hiç rahatsızlık yok ve 10=hayal edilebilecek en yüksek rahatsızlık) puanla hissedilen rahatsızlığı derecelendiren bir ölçektir. Resmin verdiği rahatsızlığın bu ölçekte düzeyini belirledikten sonra, hastadan bu rahatsızlığı bedeninde en çok nerede hissettiğini belirlemesi istenir.

Dördüncü Evre, Duyarsızlaştırma: Bu aşamada hastadan, hedef resme, olumsuz bilişe, bunlarla ilişkili duygu ve beden duyumlarına odaklanması istenir. “Bırakın ne olursa olsun, sedace olmasına izin verin, bunları setin sonunda konuşacağız, aklınıza gelen her yeni bilgi bir şekilde bağlantılıdır, durmak isterseniz, sadece elinizi kaldırın” yönergesi verilir ve iki yönlü(bilateral) uyarıma başlanır. Bu evre duyarsızlaştırma aşamasıdır, hedef anı için öznel rahatsızlık biçimi ölçeği sıfır olana kadar çalışılır. Bu aşamaya başlamadan önce EMDR hakkında hastaya kısa bir psikoeğitim verilmelidir. Çünkü hastalar kendilerine nasıl bir müdahalede bulunacağını bilme hakkına sahiptir.

Beşinci Evre, Yerleştirme: Bu evre, hedeflenen aynı hastanın sıkıntı yaşamadan anımsaması ile başlar. Hastanın bu anı ile ilgili ifadeleri teşvik edilerek içgörüsünün sağlamlaşmasına çalışılır. Bu içgörü genellikle kendiliğin kabulü ve yeni olumlu kendilik algısıdır.

Altıncı Evre, Beden Tarama: Hastadan hedef resmi ve olumlu bilişe odaklanırken bedeninde herhangi bir gerginlik olup olmadığına dikkat etmesi istenir. UBİ modeline göre, uyum bızucu şekilde depolanmış bilgiler fizyolojik olarak yaşanırlar. Bu yüzden, başlangıçta hedeflenen travmatik anı, herhangi bir beden duyumu olmaksızın anımsanana kadar EMDR işlemi tamamlanmış kabul edilmez. Travmatik yaşantıların bedende bıraktığı izler yadsınacak boyutta değildir. Dissosiye olunan anlarda bile beden olaya ilişkin kayıtları tutmaya devam eder. Bu sebeple EMDR diğer birçok terapi tekniğinden farklı olarak bedene ayrı bir önem verir ve olayla ilişkilendirilen her türlü bedensel rahatsızlığı işlemeyi önerir.

Yedinci Evre, Kapanış: Tamamlama aşamasıdır. Bu evrede terapist işlemin yeterince sağlanıp sağlanamadığına karar verir. Eğer yeterince işleme olmadı ise, seans ikinci evrede geliştirilen kendi kendini yatıştırma teknikleri, güvenli yer uygulaması gibi egzersizler ile bitirilir ve seansta devam edileceği hastaya açıklanır.

Sekizinci Evre, Yeniden Değerlendirme: Tekrar değerlendirme seansıdır. İlk uygulamadan sonraki her seansın başlangıç aşamasıdır. Terapist hastadan önceki seansta çalışılan hedef anıyı anımsamasını ve tedavinin etkileri üzerine bir değerlendirme yapmasını ister. Yeni hedefler belirlenerek yeni bir EMDR seansına başlanır.

Ülkü Nur Ateş

KAYNAKÇA

Gümüş,C.(2020),EMDR Rehberi Yeni Başlayanlar İçin Başlangıç Kılavuzu

Abel,N.J.veO’BRIEN,J.M.(2015),EMDR Terapisi ile BağımlılıkTedavisi ve Değişim Aşamaları,New York :Springer Publishing Company,LLC.

Leeds,A.M.(2015),Klinisyenler,Süpervizörler ve Danışmanlar İçin Standart EMDR Terapi Protokolleri Hakkında Bir Rehber ,New York:Springer Publishing Company,LLC