top of page
Ara

İşitme Kaybı Müzik Dinlemeyi Engeller Mi? Koklear İmplant Kullanıcılarından Dinleyelim


ree

Görsel 1


Hangimizin bir türlü söylediğini anlamayan dedesi ya da defalarca bağırmasına rağmen arkasını dönüp bakmayan arkadaşı yok ki? İşlerine gelmediği için mi duymuyorlar dersiniz? Peki, hiç işitme kayıplı olabileceklerini düşündünüz mü?


Günümüzde 1,5 milyardan fazla insanın (WHO, 2023) mustarip olduğu işitme kaybı, hepimizin duyduğu ancak çoğumuzun adını bilmekten öteye gidemediği bir kavram. Artan yaşlı nüfusun da etkisiyle her geçen gün daha fazla işitme kayıplı bireyle karşılaşıyoruz.


İşitme kaybı yaşam kalitesini oldukça düşürmekle birlikte sosyal katılımın azalmasına, yalnızlığa ve hatta depresyona sebep olabilir. İlerleyen dönemlerde ise demansa bile yol açabilir. Her hastalıkta olduğu gibi işitme kaybında da erken teşhis, işitme kaybının ilerlemesi ve bahsettiğim durumların ortaya çıkmasının engellenmesi için oldukça önemli.


Aslında yeterince ipucu olmasına rağmen hem insanların işitme kayıplı olduğunu kabul etmek istememesi hem de çevresindekiler tarafından doğru bir şekilde yönlendirilmemesi sebebiyle birçok birey “işitme kayıplı” olduğunun farkında değil. Tabii bu durum büyük işitme kayıpları yaşamayanlar için geçerli; ileri ve çok ileri derecede işitme kaybı olan kişiler, çevrelerindeki sesleri hemen hemen hiç duymaz.

ree

Görsel 2


İleri/çok ileri derecede sensörinöral işitme kaybı yaşayan kişiler için en iyi ve etkili çözüm koklear implanttır. Biyonik kulak olarak da bilinen koklear implant, ses uyaranlarını dış ve orta kulağı atlayarak doğrudan salyangoz olarak da bildiğimiz kokleanın ilerisindeki işitme siniri liflerine iletir. 


Normal işitmeye sahip kişilere ses akustik uyaran şeklinde iletilirken koklear implant kullanıcılarına çalışma prensibi gereği elektriksel bir uyaran olarak iletilir. Yani koklear implant kullanan kişilerin işittiği ses, normal işiten bireylerinkinden oldukça farklı, elektriksel bir sestir.  Bu durum özellikle dil gelişimi tamamlandıktan sonra (postlingual süreçte) koklear implant kullanmak durumunda kalan kişiler için oldukça zorlayıcıdır çünkü postlingual işitme kaybı yaşayan biri, sesin daha önce neye benzediğini bilir. Dolayısıyla son durumda işittiği ses onun için yeterince tatmin edici olmaz.


Günümüzde kullanılan koklear implant sistemleri, kullanıcıların konuşmayı neredeyse normal işiten bireyler kadar iyi ayırt edebilmelerini sağlar. Ancak müzik gibi daha karmaşık sesler söz konusu olduğunda koklear implant sistemleri yetersiz kalır.


ree

Görsel 3


Müzik hayatımızın her alanında var. İster mutlu ister mutsuz olalım, ister bir parkta dolaşıyor ister bir asansörü kullanıyor olalım, gün içinde her daim müziğe maruz kalıyoruz. Koklear implant kullanmak bile müzik için bir engel değil. Ancak, daha önce de belirttiğim gibi, koklear implant kullanan bireylerin normal işitenlerden biraz farklı bir müzik algısı var. Peki, koklear implant kullanıcıları gün içindeki müzik dinleme deneyimlerini nasıl anlatıyor? Birlikte bakalım:

Konserlere gitmekten keyif alıyorum, ancak şarkı sözlerini takip edebilmem için büyük ekrana bakmam gerekiyor ki şarkıcının dudaklarını okuyabileyim. Genel olarak konser deneyimlerimden keyifli oluyor ve daha fazlasına gitmeye devam edeceğim çünkü müzik dinlemekten hoşlanıyorum.

Çok sayıda rock konserine gidiyorum. Çok fazla çaba sarf etmeden keyfini çıkarabileceğim iyi kalitede bir ses duymasam da, bir gösteriye gidip gitmemeye karar verirken bunu belirleyici bir faktör haline getirmiyorum.

Bu iki örnekten anladığımız üzere keyif alıp almamak kişinin elinde. Evet, implantla duyulan ses normal sesten daha farklı ama müzik dinlemek müziği “doğru duymak”tan ibaret değil. Müzik dinlemeyi keyifli kılan daha bir sürü etken var. 


Müzik ve koklear implant deneyimi, hoparlörlerin kalitesi ve müziğe aşina olup olmadığım gibi faktörlere bağlı olarak büyük ölçüde değişiyor. Eğer sessiz ve küçük bir odada aşina olduğum bir şarkıyı dinliyorsam, bu harika bir deneyim. Ama bilmediğim bir şarkıyı cep telefonumdan dinliyorsam, bu çok çaba gerektiren berbat bir deneyim oluyor.

Genel olarak arka plandaki müzik, insanlarla konuşurken beni etkilemiyor. Hatta oldukça sakinleştirici oluyor diyebilirim. Bununla birlikte, bar gibi sosyal ortamlarda konuşmaları duymak daha zor oluyor çünkü genellikle sesi olması gerekenden daha yüksek açıyorlar.

Gördüğümüz üzere müziğin dinlendiği ortam da deneyimi etkiliyor. Beklendiği üzere çok sayıda farklı sese maruz kalınmadığında hem müziği hem de konuşmayı anlamak daha kolay. Ayrıca sesi yeterince yüksek seviyede duymak da deneyimi iyileştirmek açısından önemli.


İmplant aktivasyonundan sonraki ilk 3 ay son derece zordu. Zaman geçtikçe daha kolay hale geldi. Yaklaşık 9 ay sonra müzik kulağıma tekrar “normal” gelmeye başladı. Hâlâ bir şeyleri kaçırıyordum ama yeni sese alışmıştım ve bu, zahmetli olmaktan çıkıp yeniden keyifli hale geliyordu. Şimdi 1,5 yıldır implant kullanıyorum ve müzik dinlemek, ilk zamanlardakinden %90 daha kolay ve keyifli!

3 yıl boyunca ikinci implantın olduğu kulakta düzgün ses elde etmek için mücadele ettim. Daha fazla programlamadan sonra giderek gelişti, ama yine de ilk implant kadar iyi değil. Başta piyano çalarken doğru notaları alıp almadığımı anlayamadım ama ilginç bir şekilde parmaklarım çalmayı hatırladığında, parçayı doğru çaldığımı fark ettim.

Bu örneklerden yola çıkarak koklear implantla duyulan sese alışmak için zaman gerektiğini söyleyebiliriz. Ameliyattan hemen sonra eskisi gibi duymayı beklemek fazla iyimser olur, kullanıcı hem beynine hem de kendine zaman tanımalı. 


Son olarak oldukça etkilendiğim bir örneği paylaşmak istiyorum:

Bir oyuncak dükkânındaydım. Hoparlörlerden bir şarkı çalıyordu. Başlangıçta görmezden gelmiştim ama daha sonra ritim tanıdık geldi ve aniden şarkıyı bildiğimi fark ettim. The Mickey Mouse Song çalıyordu. Mickey Mouse Club çizgi filmini küçükken izlerdim ve çok severdim. Şarkının sözlerini duyabiliyordum, şarkının bende canlandırdığı anılar birden zihnime akın etti. Orada öylece ağzım açık kalakaldım, harika bir andı.

İşitme kaybı, bireylerin “normal” bir hayat sürdürmesine engel değil. Eğer doğru zamanda doğru müdahaleler yapılırsa normal işiten kişilerden farksız bir hayat yaşanabilir. Belki de çevrenizde duymadığı için kızdığınız birileri vardır, paylaştığım bilgiler ve örneklere bakarak hayatının nasıl olduğunu bir düşünün ve nasıl daha iyi yaşayabileceğini. Unutmayın, onları yüreklendirmek bizlerin elinde. 


Yağmur Tambova


KAYNAKÇA




Comments

bottom of page