Stres Beynimizi Küçültüyor mu?

Elif Betül Durmuş
8 Ara 2024
3 dakikada okunur

Malum sınav zamanı ödevlerdi, finallerdi derken stresli bir süreçten geçtik, geçiyoruz. Stresin vücudumuza özellikle beynimize olumlu etki etmediğini az çok hepimiz biliyoruz. Ama stresin beynimizi küçülttüğünü okuduğumda çok şaşırmış ve üzülmüştüm. Stresli zamanlarımda aklıma geldikçe beynin küçülüyor rahatla diye kendimi telkin ederim. Bu yüzden bu konuyu araştırıp sizlerle beraber bilimsel bir şekilde masaya yatıralım istedim. Öncelikle stresin nasıl tanımlandığına bakalım.

‘Stres; vücutta belirli biyolojik, fiziksel ve bilişsel reaksiyonların gelişimini tetikleyen, kişiyi anlık olarak bir tehditle veya mücadele gerektirecek bir sorunla karşı karşıya bırakan koşullarda ortaya çıkan durumu ifade eder. Stres oluşturan bir koşulda vücut savaş ya da kaç cevabı göstererek kendini koşula hazırlar. Buna göre kişi ya strese neden olan koşulla mücadele edecek ya da o koşuldan uzaklaşacaktır.’ şeklinde tanımlanıyor.

Stres belirli koşullarda ortaya çıkabildiği gibi bazen ortada bir durum yokken sadece düşüncelerimiz sonucunda da ortaya çıkabiliyor maalesef, ki bence bu daha tehlikeli ve sıkıntılı bir süreç. Bir de stresin kronik olması tehlikeli kısmı... Tabii ki hayatta hepimiz küçük çaplı anlık stresler yaşıyoruz nitekim bunun kişiyi atik tutmak için yararlı olabileceği üzerine görüşler de var ama uzun süreli maruz kalınan kronik stres vücuda kalıcı hasarlar bırakabiliyor ne yazık ki.

Görsel 1

Kronik stresin beynimize nasıl etki ettiğine daha detaylı bakacak olursak, strese kısa süreli maruz kalımda konsantrasyonu artırmak amacıyla vücudumuz tarafından adrenalin üretiliyor fakat bu süre arttıkça adrenalinden daha etkili bir hormon olan kortizol salgılanmaya başlıyor. Nitekim bu bizim için hiç iyi değil çünkü kortizolün uzun süreli salgılanması beyin fonksiyonlarında bozulmalara yol açıyor. Kortizol ve diğer stres hormonlarının beynimizin özellikle hipokampüs, amigdala ve prefrontal korteks alanlarında ölçülebilir etkileri gözlenmiştir. Beynimizin bu bölümleri özellikle algılama, öğrenme, karar verme, duygusal işlemleme gibi bilişsel fonksiyonlardan sorumlu bölgelerimizdir. Yani kronik stres senaryosunda beynimizin sadece hafıza ve öğrenme ile ilgili kısımları değil aynı zamanda olaylara verdiğimiz tepkileri kontrol eden duygu kontrol mekanizmaları da etkilenmektedir. Kronik stres duygu durumumuza ve mental sağlığımıza da doğrudan etki etmektedir. Fakat güzel bir haber var ki bu da bu bozulmaların kalıcı olmadığıdır. Yani stres seviyesi normale döndüğünde beyin de eski fonksiyonelliğine geri dönüyor ve hacmi de eski büyüklüğüne ulaşıyor.

Kronik stresin beynimize nasıl etki ettiğini inceledik. Biraz da vücudumuzun diğer kısımlarında nelere sebebiyet verdiğine bakalım. Kan basıncı artar, immün sistemde problemler ortaya çıkar ve bağışıklık azalır, kalp hastalıkları, bağırsak sorunları gibi pek çok sistemik rahatsızlığa sebebiyet verebilmektedir. Mide rahatsızlıklarında da stresin başrollerden biri olduğunu biliyoruz. Görüldüğü üzere stresin vücudumuzda etki etmediği bölge neredeyse yok.

Görsel 2

Bizi bu denli etkileyen stresi hayatımızdan tamamen çıkarmak mümkün değil ne yazık ki, peki etkilerini en aza indirmek ve stresle başa çıkmak için neler yapabiliriz?

Araştırmalar gösteriyor ki pek çok konuda büyük önem taşıyan beslenme düzenimiz stresle başa çıkmada da büyük bir etkiye sahip düzgün ve sağlıklı bir beslenme düzeni, düzenli egzersiz, açık havada yürüyüş, hobilere zaman ayırma, stresli zamanlarda gerçekleştirilen nefes egzersizleri ve elbette kaliteli ve yeterli uyku stresle baş etme yöntemlerinin başında gelen maddeler. Bunun yanı sıra her bireyin dünyaya yaklaşımı ve keyif aldığı alanlar farklıdır. Örneğin kimini müzik inanılmaz rahatlatırken bir başkasına birileriyle sohbet etmek çok iyi gelir. Burada da kişinin kendisini tanıyıp buna yönelik hareket etmesi önemlidir.

Toparlayacak olursak stres hayatımızın kaçınılmaz bir parçası ve uzun süreli olmadığı ve dozu kaçmadığı sürece gerekli bir etken bile diyebiliriz. Hiçbir şeyin sağlığınızdan önemli olmadığını unutmamanızı ve hayatı minimum stresle yaşamanızı dilerim. Yazımı okuduğunuz için teşekkür ederim. Sağlıkla kalın.

Elif Betül Durmuş