top of page
Ara

Gizemi Çözülememiş Salgın: Uyku Hastalığı Salgını

Birçok tarihi olayın kitaplara, filmlere ve dizilere ilham olduğunu hepimiz biliyoruz. Uyku hastalığı salgını da bunlardan biridir. Bu hastalığın nasıl kaleme alındığına ve tarihte, gerçekte neler olduğuna gelin hep birlikte bakalım. 


Neil Gaiman’ın “The Sandman” çizgi romanı 2022 yılında, aynı isimle, fantastik bir dizi olarak seyirciye sunulmuştur. Bu dizide Düşler Tanrısı Morpheus’un esir alınmasıyla birlikte yayılan uyku salgını konu edilmiştir. Bu hastalığa yakalanan insanlar ise yıllar boyunca ya uyuyor ya da yarı uykuda dolaşıyor ve genellikle uyanamadan ölüyorlardır. 


Oliver Sacks’ın kaleme aldığı, 1973 yılında yayınlanan Awakenings (Uyanışlar) adlı romanda ise tarihte yaşanan uyku hastalığı kurbanlarının öyküleri anlatılmıştır. Bu kitap da 1990 yılında Hollywood’a uyarlanmış ve salgın sonrasında hayatların yıkımını gözler önüne sermiştir. 


Uyku Hastalığı Salgını Nedir?

ree

Görsel 1


Bilim insanları tarafından Latince, “Encephalitis lethargica” olarak isimlendirilmiş olan bu hastalığın Birinci Dünya Savaşından sonra ortaya çıktığı düşünülmektedir. Ancak doktorların bir kısmı hastalığın, savaş sonrasında değil savaşın ortasında çıktığını ileri sürmüştür. 


Hastalığın ilk vakaları 1916-1917 yılları arasında rapor edilmiştir. Bu tarihlere kadar rapor edilmemiş olsa da 16. Yüzyıldan itibaren dünyanın farklı bölgelerinde hastalığın görüldüğüne dair iddialar bulunmaktadır. Vakalarla ilk karşılaşan ve vakalar üzerine makale yayımlayan ilk doktorlar, Avusturyalı Dr. Constantin von Economo ve Fransız Dr. René Cruchet’tir. Sinir hastalıkları uzmanı olan Dr. Constantin von Economo, bu hastalığı baş ağrısı ve halsizlik ile başlayan ve sonrasında uykusuzluk ve hareketsizlik ile devam edip ölüme sürükleyen ilginç bir hastalık olarak anlatmıştır. 


New York'taki Beth Abraham Hastanesi'nde, Encephalitis lethargica hastalarına bakan Dr. Oliver Sacks, 1960’lı yıllarda yazdığı anılarında hastaların bilinçli ancak tam anlamıyla uyanık olmadıklarını söylemiş ve onları yaşam duygusunu hissetmeyen ve aktarmayan, hayaletler kadar gerçek dışı ve zombiler kadar pasif olarak anlatmıştır. 


Araştırmaların henüz tamamlanmadığı ilk dönemlerde, hastalık nedeninin Almanlar tarafından kullanılan kimyasal silahlar olduğu düşünülmüş olsa da 1918 yılarında dünyayı sarsan İspanyol gribi ile aynı zamana denk gelmesi ve yaklaşık 50 milyon insanın hayatını kaybetmesine neden olan İspanyol gribi salgını kurbanlarının sayısının artması sebebiyle İspanyol gribine odaklanılmış ve uyku hastalığı salgını geri planda kalmıştır. 


Hastalığın belirtileri arasında, İspanyol gribine benzer olarak ateş, baş ağrısı, kusma, yorgunluk ve nezle bulunmaktadır. Hastalık vakaları, çok hızlı ve şiddetli olarak veya hafif semptomlar ile kendini göstermiştir. Hastalığın en yaygın hali olan somnolent-oftalmoplejik formu, hızlı ilerleyen ve uzun uyumaya meyilli kişilerde görülen formudur.


ree

Görsel 2


Hastalığın nedeni bilinmiyor olsa da benzer zamanlarda başlayıp biten İspanyol gribi salgınına sebep olan virüsün, Encephalitis lethargica’nın kaynağı olduğu düşünülmektedir. İlginç bir şekilde İspanyol gribinin etkisinin tamamen ortadan kalktığı yıllarla hemen hemen aynı tarihlerde uyku hastalığının da ortadan kalktığı görülmüştür. Aynı zamanda İspanyol gribi pandemisinin ortaya çıkışından sonra Encephalitis lethargica vakaları zirveye ulaşmıştır. Yapılan yeni çalışmalar ile de hastalık sebebinin enfeksiyon sonrası otoimmün bozukluk olabileceği hipotezi kurulmuştur. Verilere göre uyku hastalığına yakalananların üçte biri hayatını kaybetmiş, üçte biri felç geçirmiş, üçte biri ise iyileşerek hayatına devam etmiştir.


1910’lu ve 1920’li yıllarda milyonlarca insanın hayatını etkileyen ve doğası tam anlamıyla çözülememiş, bugün bile hastalığın nedeni hakkında tatmin edici bir açıklamaya ulaşılamamış olan uyku hastalığı, gizemini korumaya devam etmektedir.


Azra Melike Kara


KAYNAKÇA:





Yorumlar

bottom of page