Mayıs Ayı Yoğun Bakım Farkındalık Ayı

Gizem Yılmaz
8 Ara 2024
5 dakikada okunur

Her gün yaşam savaşı veren yüzlerce kişi, dünyanın farklı yerlerinde, farklı nedenlerle yoğun bakımlara kabul edilmektedir.

Amerikan Yoğun Bakım Derneği önderliğinde Mayıs ayı, “Yoğun Bakım Farkındalık Ayı” olarak kabul edilmiş olup, yoğun bakımın sağlık çalışanları ve toplumda tanınma ve bilinirliliğinin arttırılması için çeşitli aktiviteler düzenlenmektedir. Bu ayın rengi mavi kabul edilmiş olup, farkındalık artışı için yoğun bakımların mavi renge dönüştürülmesi (mavi süsleme ve balonlar vs.), ve Mayıs ayının 3.cuması mavi giyinilmesi önerilmektedir.

Bu yazımda yoğun bakım anlam ve önemini belirtmek üzere detaylı bilgilendirme yapacağım.

Yoğun bakım, sürekli gözetim altında tutulması gereken hastalara her türlü tıbbi yardımı anında uygulama olanağı veren bakım ve tedavidir. Hastanelerde sürekli olarak hekim ve hemşire gözetimi altında tutulması gereken hastaların yatırıldığı bölümlere de yoğun bakım ünitesi denir. Yoğun bakımda tedavi gören hastalar 24 saat boyunca gözetilir. Bu hizmetin gerçekleştirilmesi için yoğun bakımda görev yapan hemşireler genellikle bir veya iki hastanın takibinden sorumludur.

Yoğun Bakım Basamakları

1. Basamak Yoğun Bakım Ünitesi

Takip ve tedavileri için rutin yöntemler yeterli olmayan, ancak henüz organ yetmezliği başlamamış, solunum desteğine ihtiyaç duymayan, yakın takibi gerektiren hastaların kabul edildiği ünitelerdir.

2. Basamak Yoğun Bakım Ünitesi

Detaylı ve nitelikli gözlem yapabilen, yaşamsal destek gereksinimi bulunan hastaların yüksek kalitede bakım ve tedavisinin yapıldığı, 24 saat doktor denetim ve gözetimi olan ünitelerdir.

3. Basamak Yoğun Bakım Ünitesi

Altta yatan özellikli hastalığı veya birden çok uzmanlık dalını ilgilendiren çoklu işlev bozukluğu veya yetmezliği gibi tüm komplike hastaların kabul edildiği, en üst düzeyde tıbbi bakım ve tedavi yapılabilen ünitelerdir.

Yoğun bakım üniteleri, aniden genel durumu bozulan veya takibinde sağlık durumu hızla kötüleşen hastalara erken ve etkili bir şekilde müdahale edebilmek üzere teçhizatlandırılır. Yoğun bakım ünitelerinde; mekanik ventilatör olarak da bilinen solunum destek cihazları, oksijen destek sistemleri, diyaliz ve yatak başı görüntüleme ekipmanları gibi özel tıbbı cihazlar kullanılır.

Görsel 1

Hastaların kritik durumları göz önüne alınarak sağlık hizmetlerinin en verimli şekilde sürdürülmesi, enfeksiyon riskinin en aza indirilmesi gibi hedeflere yönelik olarak yoğun bakım üniteleri ciddi tedbirler alarak yönetilir. Bu sebeple hasta yakınları, yoğun bakımda yatan hastalarda günün belirli saatlerinde görüşebilir veya sorumlu sağlık profesyonelinden bilgi alabilir. Ziyarete gelen hasta yakınlarının 1. derece akraba seviyesinde olmasına dikkat edilir. Çocuklar içeri alınmaz. Hastalara yemek getirmek yasaktır. Girişten önce ve sonra eller yıkanır, gerekirse ziyaretçiler maske takmak zorundadır. Yoğun bakım üniteleri refakatçi kabul etmezler.

Hastanelerde yer alan yoğun bakım üniteleri, uzmanlık ve ilgilenilen hastaların sağlık durumlarına göre alt sınıflara ayrılır. Bu doğrultuda, hastanelerde aşağıdaki yoğun bakım üniteleri bulunabilir:

Medikal (tıbbi, dahiliye) yoğun bakım ünitesi,
Cerrahi yoğun bakım ünitesi,

Pediatrik (çocuk) yoğun bakım ünitesi,

Koroner yoğun bakım ünitesi,

Anestezi yoğun bakım ünitesi veya post-anestezi yoğun bakım ünitesi (PACU),

Yeni doğan yoğun bakım ünitesi,

Travma yoğun bakım ünitesi.

Görsel 2

Yoğum Bakım Ünitesi Hangi Hastalıklara Bakar?

Takip edilen hastalığın medikal alanına göre ayrılan yoğun bakım ünitelerinin her biri, hastalık sınıfına özel ekipman ve uzman doktorlar barındırır. Bununla birlikte, kritik durumdaki hastaların takip ve tedavisi yoğun bakım ünitelerinde yürütülen rahatsızlıklar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

By-Pass ameliyatı, beyin cerrahileri, organ nakli gibi büyük cerrahi işlemler,
Kafa travması veya omurilik yaralanması gibi ciddi fiziksel travmalar,

Kalp damarlarının tıkanması sonrası gelişen kalp krizi,

Beyin damarlarının tıkanması ile ortaya çıkan inme,

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi solunum problemine yol açan akciğer hastalıkları,

Karaciğer, böbrek, kalp gibi hayati organların yetmezlikleri,

Sepsis gibi kanda ve diğer organlarda yaygın yayılım gösteren enfeksiyon hastalıkları,

Diyabet gibi ciddi komplikasyonlar ile seyreden dahili hastalıklar,

Ağır nörolojik semptomlarla seyreden beyin ve omurilik hastalıkları,

Koma gibi bilinç ve nörolojik yetilerde zayıflamaya yol açan hastalıklar,

İlaç veya madde kullanımına bağlı zehirlenmeler.

Görsel 3

Yoğun Bakım Ünitesi Uzmanı Ne Yapar?

Yoğun bakım ünitelerinde takip edilen hastaların tanı, takip ve tedavi hizmetlerinin yürütülmesinde yoğun bakım uzmanları görev alır. Yoğun bakım uzmanlığı; iç hastalıkları, anestezi ve reanimasyon, genel cerrahi, nöroloji, enfeksiyon hastalıkları ve göğüs hastalıkları alanlarından birinde ihtisas yapmış uzman hekimler tarafından alınan yan dal uzmanlık eğitimi sonucu verilen bir unvandır.

Yoğun bakım uzmanları;

Hastaların kritik durumunu değerlendirmek,
Tanıya yönelik tetkikleri planlamak,

Hastanın yakın takibi esnasında incelenmesi gereken periyodik tetkiklerin planlanmasını ve değerlendirmesini yapmak,

Solunum yetmezliği durumunda mekanik solunum cihazlarıyla destek tedavisi sağlamak,

Temel ve ileri yaşam desteği uygulamak,

Hastanın uzun dönem idame tedavisinin planlamasına diğer ilgili bölümlerle birlikte karar vermek gibi görevlerde bulunur.

Yoğun Bakım Ünitelerinin Önemi Nedir?

Yataklı serviste yapılan periyodik bakım ve takibin yeterli olmayacağı ciddi hastalık tablosu olan kişilerde; mekanik solunum ve dolaşım destek cihazlarının kullanılmasının gerektiği hastalarda; temel ve ileri yaşam desteği uygulanmasını gerektirecek hastalık tablosu olan kişilerde tanı, takip ve tedavi hizmetlerinin yoğun bakım ünitelerinde sunulması gerekir. Aksi takdirde, hastaların hastalık nedeniyle kalıcı zarar görmesi ve hayati tehlikeyle karşı karşıya kalması söz konusu olabilir. Sağlık kurumlarının etkin ve doğru şekilde hizmet verebilmesi için yeterli kapasite ve düzeyde yoğun bakım ünitelerinin kurulması son derece önemlidir.

COVİD-19 Pandemisi ile birlikte özellikle hastalığa bağlı solunum yetmezliğinin sık görülmesi nedeniyle yoğun bakımlara yapılan yatışlar çok ciddi oranda artmıştır. Buna bağlı olarak sağlık hizmeti sunucularındaki yoğun bakım kapasitesi yeni hasta sayısını karşılamakta yetersiz kalabilmektedir. Salgın ile etkili mücadele edebilme açısından yoğun bakım yatak kapasitesinin ve mekanik ventilatör sayısının artırılması, yeterli malzeme ve ekipman sağlanması kadar bu ünitelerde bu teknolojiyi en iyi şekilde kullanarak çalışacak, hastaları yakından izleyerek fizyolojik parametrelerdeki değişiklikleri fark edebilecek, kanıt temelli uygulamaları pratikte kullanabilecek, hastaları psikososyal yönden anlayıp şefkat ve merhamet ile yaklaşabilecek, kritik düşünme ve karar verme becerileri gelişmiş yetkin ve deneyimli insan kaynağının hazırlanmasına gereksinim vardır. Bu bağlamda yapılacak iyileştirme ve eylem planları ile gelecekte tükenme yaşanmasını önleyebilir; salgınla, sürdürülebilir bir mücadele biçimi oluşturulabilir.

Her Ağır Hasta Yoğun Bakıma Yatırılmamalıdır

Kronik hastalıkları veya mevcut durumları nedeniyle yaşam şansı hiç kalmamış, tamamen geri dönüşümsüz bir tıbbi tabloda olan hastalar ile artık sadece bakım ihtiyacı olan hastalar yoğun bakım ünitelerinde izlenmemelidir. Bu hastaların izlenmeleri için evde bakım teşvik edilmeli veya farklı üniteler oluşturulmalıdır. Gereksiz hasta yatışları hem hastane enfeksiyonları başta olmak üzere hastaların pek çok komplikasyona maruz kalmasına yol açar, hem de ihtiyacı olan diğer kritik hastaların yatışını engeller. Ülkemizde zaman zaman gündemde olan yoğun bakım yatağı bulunamaması durumunun temel nedenlerinin başında yatak sayısı yetersizliğinden ziyade yoğun bakım yatak dağılımındaki dengesizlik, ünitelerin yönetiminde yaşanan sorunlar ve yatakların uygunsuz kullanımı gelmektedir.

Bunları Biliyor muydunuz?

Yoğun bakım ünitelerinin yoğun bakım konusunda eğitimli bir uzman sorumluluğunda hizmet vermesi hasta güvenliğini arttırmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerinde bu durum sağlıkta kalite göstergesi olarak kabul edilmektedir.

Gelişmiş ülkelerde ölümlerin üçte ikisi kronik hastalıklar nedeniyle olmakta, bireylerin üçte ikisi hastane veya bakımevinde ölmekte, her 3 kişiden biri de yoğun bakım ünitesinde hayatını kaybetmektedir.

Enfeksiyon nedeniyle gelişen organ yetmezliği olarak bilinen sepsis yoğun bakım ünitelerinde en önemli sorundur ve dünyada her birkaç saniyede bir kişi sepsis nedeni ile yaşamını yitirmektedir.

Yoğun bakım ünitelerine girerken galoş takılması gerekmez, hatta galoş giyerken el hijyeni bozulabileceğinden giyilmesi önerilmez.

Birinci derece yakınların, yoğun bakım koşullarına uygun bir şekilde, hastalarını kısa süre de olsa ziyaret etmeleri teşvik edilmelidir.

Gizem Yılmaz

Kaynakça