top of page
Ara

İyot Eksikliği

İyot eksikliği, dünya genelinde görülen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Özellikle çocuk yaşta beyin ve zekâ gelişimi geriliğinin en yaygın nedenidir. Dünya Sağlık Örgütüne göre yaklaşık 50 milyon insan iyot eksikliğine bağlı beyin hasarına sahiptir. İyot eksikliği aynı zamanda guatrın en yaygın nedenidir.


ree

Görsel 1


İyot Nedir?


İyot, vücudumuzun kendi kendine üretemediği, dışarıdan almamız gereken bir elementtir. Vücudumuzun iyoda eser miktarda ihtiyacı olmasına rağmen eksikliği tiroit hormonlarının üretilmesini etkilediği için tehlikeli olabilmektedir. İyot, tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) tiroit hormonlarının üretilmesinde doğrudan etkilidir. Bu hormonlar büyüme ve gelişmeyi sağlamakta, beyin fonksiyonlarını düzenlemekte, sinir sisteminin çalışmasını ve vücut ısısını düzenlemekte ve vücut enerjisini kontrol etmekte rol oynar.


İyot Eksikliği Neden Oluşur?


İyot yetersizliği toprakta az olması, tüketilen gıdalarda yeterince olmaması ve diyetle alınmasındaki yetersizlik gibi nedenlerle oluşmaktadır. Özellikle bol yağış alan, ağaç bulunmayan yerlerde toprak yüzeyindeki iyot, yağmur suları ve rüzgarla erozyona uğrar. Bu bölgelerde iyot yetersizliği hastalıkları daha sık görülür.


Dünya Sağlık Örgütü (WHO), ortalama günlük iyot gereksinimini bebek ve beş yaşına kadar olan çocuklar için 90 µg, 6-12 yaş arası için 120 µg, 12 yaş üstü ve yetişkinler için 150 µg, hamile ve emziren kadınlar için 250 µg olarak belirlemiştir.


İyot Değeri Ölçümü Nasıl Yapılır?


Vücut tarafından emilen iyotun çoğu idrarla dışarı atılmaktadır. Bu nedenle tüm yaş grupları için iyot değerine iyot idrar testi ile bakılır. 6 yaş ve üzeri okul çağındaki çocuklar için ortalama idrar konsantrasyonun 100-199 µg arası olması gerekmektedir. Hamile kadınlar için ise 150 µg ve 249 µg arasında olması gerekmektedir.


İyot Eksikliğinde Oluşan Sağlık Sorunları Nelerdir?


İyot, beyin gelişimi için önemli bir besindir. Bu nedenle özellikle hamile kadınların iyot değerlerine dikkat etmesi gerekmektedir. Hamilelik sırasında iyot eksikliği fetüste beyin hasarına, düşük doğum ağırlığına, prematüre ve artan perinatal ve bebek ölümüne yol açmaktadır. Aynı zamanda boy kısalığına da neden olabilmektedir.


Beyin gelişimi devam ettiği ve hala iyoda ihtiyaç duydukları için küçük çocuklar da iyot eksikliği konusunda risk altındadır. İyot eksikliği çocuklarda bilişsel ve motor gelişimi bozar. Bu durum çocukların okul başarısını etkilerken yetişkinlerde ise üretkenliği etkilemektedir. 


Vücutta yeterli düzeyde iyot olmadan tiroit hormonları düzenli olarak çalışamamaktadır. Tiroit bezinin yetersiz çalışması durumunda hipotiroidizm, aşırı çalışması durumunda da hipertiroidizm oluşabilmektedir. 


İyot Eksikliğinin Önüne Nasıl Geçilir?


İyot eksikliğinin önüne geçebilmek için alınabilecek ilk önlem kişilerin günlük iyot alımın arttırılmasıdır. Özellikle daha guatr göstergeleri olmayan çocuk ve yetişkinlerde bu konuya daha çok dikkat gösterilmelidir. Sonuçta halk ve toplum sağlığında hastalığın önüne geçmek, hastalığın görünme sıklığını azaltmak önemlidir.


ree

Görsel 2


Vücudumuzda bulunan iyodun en büyük kaynağı diyettir. İyodun gıdasal kaynakları arasında iyotlu tuz, deniz ürünleri, süt ürünleri, tahıllar ve patates bulunmaktadır. İyot yetersizliğinin önlenebilmesi için dünyada küresel tuz iyotlanması programları başlatılmıştır. Sofra tuzlarının iyotlanması, tüm bireyler tarafından yeterli iyot alımını sağlamak için güvenli ve uygun maliyetli bir önlem olarak kabul edilen bir ilk basamak stratejidir. Türkiye’de sofra tuzuna 25-40 mg/kg oranında potasyum iyodat katılması zorunludur. Tuz iyonizasyonunun yeterli olmadığı durumlarda ise iyot içeren farmasötik ürünler kullanılmaktadır. Tuz iyotlanması başarısız olduğunda ve iyot alımı hala düşük olduğunda; özellikle hamile kadınlara, emziren kadınlara ve bebeklere günlük iyot takviyesi önerilmektedir. 


İyot eksikliği ciddi hastalıklara ve komplikasyonlara neden olmakla birlikte kolayca önlenebilen bir durumdur. Yapılan çalışmalar ile büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. UNICEF tahminlerine göre dünya nüfusunun %89’u iyotlu tuz kullanmaktadır. Tüm dünyada halkı iyot kullanımı ve etkinliği konusunda bilgilendirmek ve farkındalık oluşturmak amacıyla 21 Ekim günü “Küresel İyot Eksikliği Bozukluklarını Önleme Günü” olarak kutlanmaktadır.


Dip Not: İyotlu tuz, etkisini kaybetmemesi için güneşten ve nemden korunmalı, yemeklere en son ilave edilmelidir.  Ayrıca Graves Hastalığı, Haşimato Tiroidi ve sıcak nodülü olan hastaların iyotlu tuz kullanmaları sakıncalıdır. Bu hastalar iyotsuz sofra tuzu tercih etmelilerdir.


Rüfeyde Koç


KAYNAKÇA

Yorumlar

bottom of page